آموزش 16 مهارت سخنرانی و فن بیان

اگر فکر می‌کنید سخنرانان بزرگ ذاتا سخنران هستند، کاملا در اشتباهید. چرا که سخنرانی یک مهارت است که هر کسی می‌تواند کسب کند.

معروف‌ترین سخنرانان جهان برای کسب مهارت سخنرانی و فن بیان سخت تلاش کرده‌اند و زمان زیادی سپری کرده‌اند. این افراد، ساعت‌های طولانی مشغول تمرین، کار زیر نظر اساتید فن بیان، و یا شرکت در دوره‌های سخنرانی بوده‌اند.

خوشبختانه اگر بتوانید مهارت‌های سخنرانی را به خوبی فرا گیرید، می‌توانید به راحتی به یک سخنران درجه یک تبدیل شوید. ما در این مطلب آموزشی قصد داریم شما را با 15 فن و مهارت مختلف برای موفقیت در سخنرانی آشنا کنیم و به شما کمک کنیم تا یک سخنران برجسته شوید.

منظور از سخنرانی چیست؟

پیش از این‌ که بخواهیم با مهارت‌های سخنرانی آشنا شویم و از فن بیان سر در آوریم، بهتر است اول با تعریف جامع و روشنی از مفهوم سخنرانی شروع کنیم. اساسا وقتی که در حضور جمعی از حضار و خطاب به آنها صحبت می‌کنید، در حال سخنرانی هستید. سخنرانی با دیگر گونه‌های کلام مانند ویدئوها که قابل ضبط و غیر زنده هستند تفاوت دارد. همچنین، سخنرانی زنده با سخنرانی‌های آنلاین که در ابتدا تولید و ویرایش شده و سپس بارگذاری می‌شوند نیز یکسان نیست.

سخنرانی مزایای بسیاری دارد که چند مورد از مهم‌ترین این مزایا عبارتند از:

• افزایش اعتماد به نفس
• دستیابی به فرصتی برای بیان دغدغه‌ها
• افزایش فرصت‌های شغلی

به طور مثال، اگر فن بیان خوبی دارید، می‌توانید در مقام یک مدرس و یا مسئول فروش و ویزیتور بسیار خوب عمل کنید. حتی اگر یک شغل مستلزم مهارت سخنرانی نباشد، وجود این مهارت در شما می‌تواند نظر بسیاری از کارفرمایان را به خود جلب کند. در پیمایشی که روی 600 کارمند انجام شد معلوم شد که این افراد، اهمیت مهارت‌های ارتباطی را دو برابر مهارت‌های مدیریتی تلقی می‌کنند.

حتما الان این سوال برای‌تان به وجود آمده است که “یک سخنران خوب چه ویژگی‌هایی دارد؟” پاسخ این سوال بسیار راحت است: کسی که بتواند از مهارت‌ سخنرانی، به نحو احسن استفاده کند. اگر می‌خواهید بیشتر با این مهارت‌ها و فنون آشنا شوید، با ما همراه باشید تا پاسخ سوالات خود را دریافت کنید.

همانطور که گفته شد، شما می‌توانید با فرا گرفتن فن بیان و انواع مهارت سخنرانی، به یک سخنران برجسته تبدیل شوید. در ادامه 16 مورد از این مهارت‌ها و فنون را خواهید دید:

1. حق مطلب را در مورد موضوع سخنرانی ادا کنید

یکی از شروط اصلی سخنرانان بزرگ شور و اشتیاق آنهاست. تماشاچیان به سرعت تشخیص خواهند داد که آیا سخنرانی شما مشتاقانه است یا بالعکس. یادتان نرود اگر شما برای سخنرانی خود ارزشی قائل نشوید، آنها نیز اهمیتی به شما و آنچه می‌گویید نخواهند داد. بدتر از آن، ممکن است یک سخنران تقلبی به نظر برسید.

اما اگر با شور و شوق در مورد موضوع خود صحبتت کنید، تماشاچیان نیز خود به خود به موضوع سخنرانی شما علاقمند خواهند شد. بدین ترتیب شما و سخنرانی‌تان را باورپذیرتر و قابل اعتمادتر تلقی می‌کنند. در نتیجه، با دقت به کلام‌تان گوش می‌دهند تا بفهمند چرا این موضوع تا این اندازه برای‌تان اهمیت دارد. حتی اگر تپق زدید و یا گافی دادید، به راحتی از کنار آن می‌گذرند.

2. هدف سخنرانی‌ را از یاد نبرید

همه ما در طول زندگی خود دست کم یک بار سخنرانی را دیده‌ایم که گویی تا ابد قصد ندارد کلامش را قطع کند و اصلا مشخص نیست چه هدفی از این سخنرانی دارد. یکی از دلایل طولانی و بی هدف شدن این نوع سخنرانی‌ها این است که سخنران به قدر کافی تمرکز ندارد و بر موضوع خود سوار نیست. به همین دلیل سعی می‌کند هر چه در چنته دارد رو کند، غافل از این که فقط حوصله مخاطب را سر خواهد برد.

در همان مراحل اولیه تهیه متن سخنرانی، بهتر است که دلیل و هدف سخنرانی خود را مشخص کنید. به جای این که به جزئیات و حشویات بپردازید، سعی کنید موضوعات را طوری به زبان بیاورید که همگی در خدمت هدف سخنرانی شما ادا شوند.

3. هر نکته‌ مهم از سخنرانی خود را به خوبی پوشش دهید

هر نکته‌ای که در جریان سخنرانی به آن اشاره می‌کنید با استفاده از مثال‌ها، تصاویر، یا فکت‎ها پوشش دهید و توجیه نمایید. هنگام پوشش دادن این نکات بهتر است حتی الامکان دقیق عمل کنید. به طور مثال اگر موضوع سخنرانی شما در مورد آب پاک است، استفاده از جمله زیر جز ابهام چیزی به بار نخواهد آورد:

” بسیاری از افراد از آب پاک بهره مند نیستند.”

اگر به جای این جمله از آمارهای مرکز کنترل بیماری امریکا استفاده کنید، قطعا سخنرانی شما اثربخش‌تر خواهد بود. بهتر است جمله زیر را به جای جمله مبهم بالا، به کار برید:

” 780 میلیون نفر از مردم جهان از منابع آبی سالم بهره‌مند نیستند.”

4. برای مخاطبین خود قصه بگویید

مردم عاشق قصه و داستان هستند. پس اگر می‌خواهید سخنران خوبی باشید، یک قصه برای مخاطبین خود تعریف کنید.

وقتی به قصه گفتن متوسل می‌شوید، در واقع شرایط را برای تعامل بیشتر مخاطب فراهم می‌کنید. البته دقت کنید که داستانی که تعریف می‌کنید بی‌ربط نباشد.

به طور مثال اگر قصه انتخابی شما در مورد کسب و کار خودتان است، می‌توانید از این قصه‌ها برای سرگرمی مخاطب استفاده کنید:

• قصه مشتریان: مثلا به تماشاچیان بگویید که چطور شد که با محصولات و خدمات خود به حل مشکلات مشتریان پرداختید یا نیازهای‌شان را برطرف ساختید. معمولا مشتریان رضایتمند، این مسائل را با دیگران به اشتراک می‌گذارند.
• قصه شرکت: در مورد این که شرکت‌تان چطور پا گرفت و به این جا رسید برای مخاطبان صحبت کنید. به ویژه اگر سخنرانی شما، یک سخنرانی مشتری محور است، این تکنیک به کارتان خواهد آمد.
• قصه تولید محصول: برای تماشاچیان بگویید چه شد که به فکر طراحی و تولید یک محصول یا خدمات جدید افتادید.

البته این قصه‌ها تنها چند مورد معدود بودند. شما می‌توانید به فراخور موضوع سخنرانی و دیگر شرایط، از قصه‌های دیگری برای جذاب کردن سخنرانی خود استفاده کنید.

5. از ابزارهای سخنرانی درست استفاده کنید

شاید شما هم سخنرانی‌هایی را که با نمایش اسلایدهای پاورپوینت انجام می‌شوند کسل کننده می‌دانید. اما فکر نمی‌کنید اگر سخنران به خوبی با چند و چون این ابزارها آشنایی داشت، شاید بهترین تجربه سخنرانی را برای‌تان رقم می‌زد؟ توصیه می‌کنیم اگر مایلید با تعامل بیشتری از سوی مخاطب مواجه شوید، طریقه استفاده صحیح از ابزارهای سخنرانی را بیاموزید و به کار بندید.

به طور مثال، می‌توانید تنها با استفاده از این ویژگی‌های نرم افزار پاورپوینت و یا گوگل اسلاید یک سخنرانی عالی داشته باشید:

• افزودن انیمیشن (پاورپوینت، گوگل اسلاید)
• افزودن ویدئو (پاورپوینت، گوگل اسلاید)
• افزودن فایل صوتی (پاورپوینت، گوگل اسلاید)
• ایجاد یک تایم لاین (پاورپوینت، گوگل اسلاید)

این ویژگی‌ها تنها درصد کمی از ویژگی‌های کاربردی متعدد ابزارهای سخنرانی هستند. اگر دوست دارید مهارت سخنرانی خود را افزایش دهید، یاد گرفتن زیر و بم این نرم افزارها و ابزارها الزامی است.

6. از یک قالب حرفه‌ای استفاده کنید

اکنون که به ابزار سخنرانی اشاره شد، بهتر است در مورد طرح سخنرانی نیز صحبت کنیم. طراحی سخنرانی شما، تأثیر بسزایی روی برداشت مخاطب از سخنرانی شما خواهد داشت. حتی اگر طوطی وار متن سخنرانی را حفظ کرده‌اید، کافی است اجرای خوبی داشته باشید. چرا که حتی اگر ناب‌ترین موضوع دنیا را هم برای سخنرانی خود انتخاب کنید، مادامی‌که طرح خوبی برای سخنرانی و اجرا نداشته باشید، به چشم تماشاچیان، یک فرد غیرحرفه‌ای تپق زن بیش نیستید.

شما می‌توانید مانند بسیاری دیگر از افراد، از قالب‌های استاندارد آماده استفاده کنید؛ یا در صورت تمایل قالب دلخواه خود را طراحی کنید. البته طراحی قابل سفارشی خود به وقت و هزینه نیاز دارد. اما بهترین راه این است که از یک قالب حرفه‌ای استفاده کنید که با کمترین هزینه مالی و زمانی قابل طراحی باشد. به طور مثال می‌توانید از قالب‌های استاندارد سخنرانی در سایت‌های Envato Elements و GraphicRiver استفاده کنید. این قالب‌ها ضمن این که امتحان خود را پس داده‌اند، به راحتی قابل دسترسی بوده و دارای صدها نوع مختلف هستند. بنابراین آزادانه می‌توانید قالب مناسب خود را انتخاب کنید.

7. تمرین کنید

یکی از مهم‌ترین و در عین حال یکی از گمنام‌ترین تکنیک‌های سخنرانی تمرین است. جا دارد بگوییم که اگر گمان کرده‌اید بدون تمرین می‌توانید یک سخنران برجسته شوید، سخت در اشتباهید. یکی از میانبرهایی که شما را از گاف‌های سخنرانان دیگر محافظ می‌کند این است که قبل از موعد سخنرانی، به خوبی آن را تمرین کنید.

مثل نابرده رنج گنج میسر نمی‌شود را حتما شنیده‌اید. در خصوص سخنرانی، این مثل به خوبی بیان می‌کند که بدون تمرین و زحمت هرگز به سخنرانی بزرگ تبدیل نخواهید شد. هر چه بیشتر تمرین می‌کنید، بیشتر با موضوع و ماهیت سخنرانی خود آشنا شده و با آن مأنوس خواهید شد. در ضمن، مادامی‌که سخنرانی خود را تمرین نکنید، هرگز نخواهید دانست که چند دقیقه طول می‌کشد و یا در چه مقاطعی، مجاز هستید مکث کنید.

7. زیر نظر مربی یا کوچ تمرین کنید

اگر واقعا به سخنرانی به چشم یک هدف نگاه می‌کنید و قصد دارید در این مسیر خوش بدرخشید، بهترین توصیه برای شما این است که زیر نظر یک استاد فن بیان یا کوچ سخنرانی کار کنید و آموزش ببینید. وقتی زیر نظر یک کوچ یا مدرس تعلیم می‌بینید و تمرین می‌کنید، او اشتباهات‌تان را به شما گوشزد می‎‌کند تا آنها را اصلاح کنید. آیا بدون تمرین هرگز متوجه خطاهای خود می‌شدید و سعی در جبران آن داشتید؟

شاید بگویید دستمزد مربیان سخنرانی کمی بالاست، اما می‌توانید به جای کار زیر نظر مربیان خصوصی، از کوچ‌های سخنرانی عموی استفاده کنید. بدین ترتیب با صرف هزینه‌ای کمتر، فن بیان را خواهید آموخت. برای دسترسی به این مربیان می‌توانید در گردهمایی‌های شهر، سالن‌های سخنرانی معروف شهر یا دانشگاه شرکت کنید.

9. راحت باشید

داشتن استرس در حین سخنرانی امری طبیعی است. بر اساس یکی از مطالعات انجام شده در مرکز ملی اطلاعات بیوتکنولوژی امریکا، 77% افراد ترس از سخنرانی دارند. این ترس یا فوبیا به قدری عادی است که یک واژه مستقل برای تعریف آن استفاده می‌شود: گلاسوفوبیا.

البته هدف ما از اشاره به این فوبیا این نیست که ترس و انواع استرس شما را بیشتر کنیم؛ بلکه می‌خواهیم خیالتان راحت باشد که اضطراب پیش از سخنرانی امری کاملا شایع است. با این حال توصیه می‌شود حتی الامکان راحت و ریلکس باشید. وقتی شما ریلکس باشید، تماشاچیان ارتباط بهتری با شما و جریان سخنرانی برقرار خواهند کرد.

اگر در شرایط عادی، با استفاده از یک روش یا تکنیک خاص استرس‌تان را مدیریت می‌کنید، بهتر است پیش از قرار گرفتن پشت میکروفن نیز از آن روش استفاده کنید. چند مورد از تکنیک‌های کاربردی که به خونسردی و آرامش شما کمک می‌کنند، در لیست زیر دیده می‌شوند:

• مدیتیشن
• ورزش کردن
• تکرار عبارات تأکیدی مثبت
• ماساژ درمانی
• گوش دادن به موسیقی

10. اصلا نگران گاف‌های خود نباشید

یکی از دلایلی که بسیاری از ما را از سخنرانی در ملأ عام می‌ترساند، ترس از این است که مبادا گاف دهیم و جلوی همه دستپاچه شویم. اگر شما هم چنین ترسی دارید، آن را از وجود خود بیرون کنید. اشتباهات لپی یا گاف‌‌های شما حین سخنرانی، برای بسیاری از مخاطبین قابل درک و چشم پوشی است. به ویژه که اگر این اشتباهات بسیار نامحسوس باشند، تماشاچی شاید اصلا متوجه آن نشود.

البته ناگفته نماند که تمرین تأثیر شگرفی در کاهش احتمال بروز این گاف‌ها خواهد داشت. هرچه تلاش و تمرین بیشتری داشته باشید، سخنرانی شما بی‌نقص‌تر خواهد شد.

شاید بپرسید اگر احیانا در جریان سخنرانی اشتباهی از ما سر زد چه باید بکنیم؟ یادتان باشد که اگر اشتباه‌تان خیلی کوچک و قابل چشم پوشی باشد، به هیچ وجه نباید سخنرانی خود را قطع کرده و عذر خواهی کنید. با این کار فقط بیشتر جلب توجه می‌کنید. تنها کافیست به روند سخنرانی خود ادامه دهید. اما چنانچه خطای بزرگی از شما سر زد، با شوخ طبعی و طنازی سعی کنید فضا را عوض کرده و سپس سخنرانی‌تان را از سر بگیرید. قطعا تماشاچیان از این که ببینند شما چه قدر خوب و ماهرانه کنترل همه چیز را در دست دارید، تحت تأثیر قرار می‌گیرند.

11. از سریع حرف زدن بپرهیزید

یکی از متداول‌ترین خطاهایی که از بسیاری از سخنرانان مبتدی سر می‌زند، سریع حرف زدن است. در واقع، سریع صحبت کردن ناشی از عملکرد ترکیبی از عصب‌های ماست؛ و اغلب، ما متوجه سرعت کلام خود نیستیم. اما متأسفانه سریع سخن گفتن شما، باعث می‌شود مخاطب به سختی متوجه منظور شما شده و در نتیجه، با سخنرانی شما ارتباط برقرار نکند.

سخنرانان برجسته و قدر به خوبی می‌دانند که با چه سرعتی  کلمات را روی زبان خود جاری کنند. بعضی از افراد وقتی مضطرب می‌شوند، بدون این که بدانند نفس خود را حبس می‌کنند. اما آیا می‌دانید که حبس نفس به خودی خود، باعث افزایش اضطراب می‌شود؟ بنابراین یادتان نرود که ما بین هر پارت سخنرانی، در طول برک‌ها، نفس عمیق بکشید. همچنین، اگر سخنرانی‌ شما طولانی است خوب است که در زمان تنفس یک لیوان آب هم بنوشید.

12. از جلوه‌های بصری استفاده کنید

جلوه‌های بصری نقش بسزایی در افزایش کیفیت سخنرانی شما دارد. ما انسان‌ها از قوه دیداری خود بیشتر از دیگر حواس‌مان استفاده می‌کنیم. پس اگر می‌توانید منظور خود را با تصاویر و ویدئو‌ها به تماشاچیان منتقل کنید، دریغ نکنید. مطمئن باشید با استقبال خوبی روبرو می‌شوید و در ذهن مخاطب ماندگارتر خواهید شد.

البته باید در استفاده از جلوه‌های بصری دقت کنید. تصاویری که به کار می‌برید باید دارای این دو ویژگی باشند:

• کیفیت بالا
• قابل مشاهده برای عموم تماشاچیان

در اسلاید‌های خود از تصاویر بی‌نظم و به هم ریخته استفاده نکنید. به علاوه، یادتان باشد که اندازه تصاویر زیاد کوچک نباشند تا همه بتوانند ضمن گوش دادن به سخنان شما، از تصاویر نیز لذت و استفاده ببرند.

13. لباس راحت و در عین حال رسمی به تن کنید

تا کنون به این فکر کرده‌اید که بهترین لباس برای سخنرانی چه لباسی است؟

قطعا این سوال یک جواب نهایی و مطلق ندارد. لباسی که می‌پوشید به این بستگی دارد که برای چه گروهی قصد سخنرانی دارید. هرچند اصل اساسی در انتخاب لباس برای جلسه سخنرانی این است که:

• حرفه‌ای به نظر برسید
• تأثیرگذار باشید

پس یادتان نرود که آراستگی و بهداشت خود را رعایت کنید.

به عقیده بسیاری از متخصصین امر، شما باید در روز سخنرانی، مانند مخاطبین خود لباس به تن کنید. به طور مثال، اگر آنها لباس رسمی به تن کرده‌اند، قطعا انتخاب تی شرت و شلوار جین برای شما گزینه مناسبی نخواهد بود. برعکس، اگر آنها لباس اسپرت یا راحت به تن دارند، دلیلی ندارد شما لباس رسمی بپوشید/

14. از به کار بردن آواهای اضافی بپرهیزید

همه ما بدون این که بدانیم بارها و بارها از صداها و کلماتی ماند “مثلا”، “آه”، “اوم”، “اه” و … در مکالمات خود استفاده می‌کنیم. اما اگر در سخنرانی رسمی خود بیش از حد از این آواهای اضافی استفاده کنید، این تصور در ذهن مخاطب ایجاد می‌شود که اعتماد به نفس کافی ندارید. اگر برای‌تان مقدور است، سعی کنید این عادت را ترک کنید تا به یک سخنران حرفه‌ای تبدیل شوید.

شما می‌توانید با تمرین زیاد، این آواهای اضافی را از الگوهای کلامی خود بیرون بیندازید. البته شاید به این خاطر که به استفاده از این آواها عادت کرده‌اید، این کار برای‌تان کمی دشوار باشد. یا اصلا متوجه نباشید که در حال استفاده از این آواها و کلمات هستید. اینجاست که می‌توانید از کمک یک کوچ، مربی، دوست یا مدرس سخنرانی بهره مند شوید. آنها با گوش دادن به سخنان‌تان، به شما کمک می‌کنند تا این عادت را ترک کنید.

15. بدن بیان را فراموش نکنید

حرکات طبیعی بدن شما در جریان سخنرانی، یک نقطه قوت محسوب می‌شود. تکان دادن دست‌ها و یا حتی چند قدم راه رفتن روی استیج از جمله تکنیک‌های موثر سخنرانی است که مادامی‌که از حالت طبیعی خود خارج نشوند، تأثیر مثبتی روی مخاطب خواهند داشت.

وقتی حین سخنرانی از بدن خود نیز استفاده می‌کنید، مخاطب متوجه می‌شود که شما کاملا راحت هستید. در نتیجه، بیشتر با سخنرانی شما ارتباط برقرار خواهد ساخت. حتما تجربه این را داشته‌اید که در یک جلسه سخنرانی فردی روی استیج ظاهر شود که شق و رق ایستاده و مثل چوب خشک ناطقی برای مخاطبین سخن می‌گوید. انتخاب شما چیست؟ آیا این سخنران شق و رق را به سخنرانی که به خوبی به کار خود تسلط داشته و با زبان بدن، منظورش را به زیبایی منتقل می‌کند ترجیح می‌دهید؟

16. زمانی را به پرسش و پاسخ مخاطبین خود اختصاص دهید

یکی از فنون بیان که معمولا مورد کم لطفی بسیاری از سخنرانان قرار می‌گیرد، بخش پرسش و پاسخ است. بیشتر سخنرانان گویی تنها قصدشان از سخنرانی این است که حرف‌های خود را بزنند و صحنه را ترک کنند. چه فایده؟

زیبایی جلسه پرسش و پاسخ در این است که شما به طور مستقیم، با دغدغه‌های مخاطبین مواجه شده و در میان جمع پاسخ آنها را می‌دهید. با این کار، کیفیت سخنرانی‌تان نیز بیشتر خواهد شد.

اگر می‌خواهید نقش پررنگ‌تری در بخش پرسش و پاسخ‌ها داشته باشید، می‌توانید فهرستی از سوالات و اعتراض‌های احتمالی مخاطب را تهیه کنید تا دست خالی سر جلسه سخنرانی نروید. یادتان نرود که قبل از شروع سخنرانی، حتما این فهرست را مطالعه کنید. حتی اگر یکی از مخاطبین سوال غافلگیرکننده‌ای پرسید که خودتان را برایش آماده نکرده‌اید، لازم نیست بهراسید. قطعا تماشاچیان توقع ندارند شما همه چیز دان باشید. بهترین کار این است که اطلاعات تماس‌شان را گرفته و به آنها اطمینان بدهید که در صورت دسترسی به پاسخ حتما با آنها تماس خواهید گرفت.

نتیجه

اکنون که با انواع فن بیان آشنا شدید، می‌توانید مهارت سخنرانی خود را تقویت کنید. شما می‌توانید از لیست 16 موردی فوق استفاده کرده و با تمرین همه این موارد یا تعدادی از آنها که در آن ضعف دارید، به یک سخنران حرفه‌ای تبدیل شوید.