طبیعت غیرمتمرکز بلاک چین های عمومی (مثل بیت کوین و اتریوم) به گونه‌ای است که همه شرکت کنندگان در شبکه بلاک چین باید در مورد وضعیت فعلی آن (=اطلاعات ثبت شده در بلاک چین، بلاک‌ها و پروتکل‌های بلاک چین) توافق داشته باشند. این توافق جمعی بین گره‌های شبکه، یک بلاک چین واحد به وجود می‌آورد که اطلاعات تایید شده تراکنش‌ها در آن قرار دارد. این اطلاعات توسط همه گره‌ها یا همان اعضای شبکه صحیح شمره می‌شود چون همگی بر روی آن توافق داشته‌اند.

البته بعضی مواقع گره‌های شبکه در مورد وضعیت بلاک چین به توافق نمی‌رسند و این اتفاق به فورک شدن بلاک چین می‌انجامد. فورک شدن بلاک چین یعنی زنجیره واحد بلاک‌ها به دو قسمت یا بیشتر منشعب شده که همگی معتبر هستند. در این شرایط احتمال وقوع ۳ نوع فورک وجود دارد:

  1. «فورک نرم» (Soft Fork): زمانی که پروتکل بلاک چین به گونه‌ای تغییر پیدا می‌کند که با پروتکل‌های قدیمی شبکه سازگاری دارد.
  2. «فورک سخت» (Hard Fork): زمانی که پروتکل بلاک چین به گونه‌ای تغییر پیدا می‌کند که با پروتکل‌های قدیمی شبکه سازگار نیست.
  3. «فورک موقتی» (Temporary Fork): زمانی که ۲ ماینر به صورت همزمان یک بلاک جدید را استخراج می‌کنند.

فورک نرم

برای اینکه گره‌ها در شبکه مشارکت داشته باشند باید یک نرم افزار را اجرا کنند. به هنگام فورک شدن این نرم افزار آپدیت شده و تغییر می‌کند؛ این جا تغییر در نرم افزار یعنی معین شدن قانون‌های جدیدی برای پروتکل بلاک چین که نحوه‌ استخراج بلاک‌های جدید را عوض می‌کنند. البته بلاک‌های جدیدی که توسط این نرم افزار آپدیت شده و تغییر یافته استخراج شوند، توسط گره‌هایی که از نسخه‌های قدیمی نرم افزار استفاده می‌کنند نیز تایید خواهد شد. این ویژگی فورک نرم «سازگاری عقبرو» (Backward compatibility) هم نامیده می‌شود.

مثالی از فورک نرم

در شبکه بیت کوین آپدیت «سگویت» (SegWit) یک نوع جدید از آدرس حساب را به شبکه معرفی کرد (آدرس‌های Bech32)؛ ولی در عین حال آدرس‌های قدیمی (از نوع P2SH) همچنان معتبر بودند. بنابراین انجام تراکنش گره‌هایی با آدرس 2SH، با دیگر گره‌هایی که از آدرس Bech32 استفاده می‌کردند امکان پذیر بود.

فورک سخت

فورک نرم و فورک سخت

اگر در نرم افزاری که گره‌ها از آن برای مشارکت در شبکه استفاده می‌کنند تغییر به وجود بیاید و قوانینی به شبکه معرفی شوند که ورژن‌های قدیمی با آن‌ها سازگاری نخواهند داشت، می‌گوییم فورک سخت انجام شده است. هر فورک سخت یک رمز ارز جدید به وجود می‌آورد؛ مثل «اتریوم کلاسیک» (Ethereum Classic) و «بیت کوین کش» (Bitcoin Cash) که به ترتیب حاصل فورک سخت از اتریوم و بیت کوین هستند. اگر فورک سخت انجام شود و شما در آن شرکت کنید، در رمزارز جدید مقداری مساوی با موجودی فعلی‌تان به شما داده خواهد شد. یعنی اگر موجودی شما در رمزارز A برابر با ۱۰۰ سکه است و تصمیم بگیرید که در فورک سختی شرکت کنید که سکه B را به وجود می‌آورد، موجودی شما در سکه B نیز ۱۰۰ سکه خواهد بود. بنابراین شما ۱۰۰ سکه از رمز ارز A و ۱۰۰ سکه از رمز ارز B خواهید داشت.

مثالی از فورک سخت

در شبکه اتریوم آپدیت «کسپر» (Casper) پروتکل بلاک چین را به گونه ای تغییر می‌دهد که روش استخراج از «اثبات کار» (Proof of Work) به «اثبات سهم» (Proof of Stake) تغییر پیدا کند. گره‌هایی که این آپدیت نرم افزاری را قبول کنند می‌توانند از این روش استخراج جدید استفاده کنند ولی با گره‌هایی که از نرم افزار قدیمی استفاده می‌کنند سازگاری نخواهند داشت.

فورک موقتی یا تصادفی

زمانی که چند ماینر به صورت تقریبا همزمان یک بلاک جدید را استخراج می‌کنند تعدادی ازگره‌های شبکه ممکن است با بلاک استخراج شده توسط ماینر A موافق باشند و گره‌های دیگر با بلاک استخراج شده توسط ماینر B و…

در فورک موقتی یا تصادفی دو زنجیره از بلاک‌ها به وجود می‌آید و این یک مشکل جزئیست که شبکه آن را به صورت اتوماتیک حل می‌کند؛ چون بالاخره اکثریت گره‌های شبکه با یکی از این دو زنجیره موافقت می‌کنند و زنجیره‌ی دیگر باطل شده و به اصطلاح «یتیم» نامیده می‌شود. (Orphan Blocks).

دلایل فورک شدن یک بلاک چین

دلایل فورک شدن یک بلاک چین

اضافه کردن امکانات جدید

کد بلاک چین به صورت منظم آپدیت می‌شود و از آن جایی که این کد معمولا «متن‌باز» (Open-Source) است، امکان دارد توسعه دادن آن توسط افرادی در سرتاسر جهان انجام شود. این توسعه دادن کد بهبودهایی برای بلاک چین به همراه دارد و مشکلات مختلفی را نیز رفع می‌کند. ورژن‌های جدید (=فورک‌های جدید) در زمان دلخواه توسعه دهنده منتشر خواهد شد.

برطرف کردن مشکلات امنیتی

بلاک چین و رمزارز، تکنولوژی‌هایی تازه محسوب می‌شوند و تحقیقات برای درک بهتر آن‌ها همواره ادامه دارد. همان طور که می‌دانید برای تکنولوژی جدید مشکلات امنیتی زیادی رخ می دهد بنابراین ورژن‌های جدید نرم افزار بلاک چین منتشر می‌شوند تا مشکلات امنیتی به وجود آمده را برطرف کنند.

برگرداندن تراکنش‌ها

اعضای شبکه می‌توانند با فورک بلاک چین، تراکنش‌های مربوط به یک دوره خاص را به طور کلی باطل کنند. این اقدام زمانی انجام می‌شود که یک رخنه امنیتی در شبکه مورد سوءاستفاده قرار گرفته باشد.

در پایان باید اشاره کرد که با توجه به متن‌باز بودن رمزارزها و توجه روز افزون افراد و شرکت‌های مختلف به این پدیده مدرن (که هر کدام می‌توانند یک ایده خاص برای توسعه آن در نظر داشته باشند) قابلیت فورک شدن بلاک چین یکی از بنیان‌های اصلی در مسیر توسعه رمزارزها محسوب می‌شود.