مذاکره و سخنوری
افزایش بهره وری
ارز دیجیتال
بازاریابی و فروش
دیجیتال مارکتینگ
کسب و کار
سرمایه گذاری
سبک زندگی
معرفی کتاب
سبک زندگی
اینفودمی ویروس کرونا و شایعه زدایی از حواشی مربوط به آن
قطعا” اکنون که در حال مطالعه متن حاضر هستید، از اطلاعات، آمار و ارقام مختلف در مورد ویروس همه‌گیر کرونا اشباع شده‌اید. همچنین احتمال دارد عطش دستیابی به اطلاعات بیشتر و بیشتر، متن حاضر را سرسری و روزنامه وار بخوانید. البته توصیه می‌شود این یک قلم را مغتنم بشمارید و تا پایان این مقاله از موفق شو که تنها چند دقیقه از وقتتان را خواهد گرفت صبور باشید.
در خصوص بازار متشنج شایعات در حال حاضر،شاید بتوان بخشی از تقصیر را بر گردن فضای مجازی انداخت. خوشبختانه یا متأسفانه ما در دوره‌ای زندگی می‌کنیم که نمی‌توان چندان تفاوتی را بین سرعت شیوع بیماری و اخبار پیرامون آن انتظار داشت. البته این که صحت و سقم این آمار و اطلاعات چه اندازه است قابل تأمل بوده و جای کنکاش دارد.
متأسفانه، شما هم به خوبی واقفید که ویروس کرونا با سرعت زیادی در حال شیوع بوده و تا کنون چندین قربانی را در سطح جهان و کشور به همراه داشته است. البته تا به الان، در کشور ما، در خصوص تعداد دقیق قربانیان، مبتلایان و افراد مشکوک اطلاعات چندانی به بیرون درز نکرده است. با این حال، آیا لازم است در شرایط بحرانی با حجم انبوهی از اطلاعات صحیح و غلط خود را بمباران کرده و از نظر عملکرد ایمنی خود را تضعیف نماییم؟ حتما” می‌گویید “پس اگر در مورد ویروس و راههای شیوع، پیشگیری و درمان آن ندانیم چه کنیم؟”. ما به هیچ عنوان شما را به غفلت از اخبار و اطلاعات ضروری دعوت نمی‌کنیم، اما قصد داریم در این مقاله شما را با یک مسئله مهم آشنا کنیم. و آن چیزی نیست جز اینفودمی (همه گیری اطلاعاتی) کرونا ویروس.
اینفودمی ویروس کرونا به چه معناست؟
با توجه به شیوع ویروس کرونا از ماه دسامبر 2019 تا به کنون، اطلاعات پیرامون آن با سرعتی باورنکردنی و ویروس وار در سرتاسر جهان پخش شد. به طوری که سازمان بهداشت جهانی این شرایط را اینفودمی نامید. منظور از اینفودمی شرایطی است که طی آن، افراد، به ویژه فعالین و کاربران فضاهای مجازی و رسانه‌های اجتماعی، دوشادوش ویروس، به تبادل اطلاعات و اخبار در حوزه یک بیماری بپردازند. در واقع، جامعه قربانی ویروس کرونا، در آن واحد با دو وضعیت بحرانی روبرو است:
- اپیدمی ویروس کرونا
- اپیدمی اطلاعات علمی و شبه علمی، حواشی و شایعات مربوط به ویروس کرونا
شایعات و باورهای نادرست در مورد کرونا ویروس
متأسفانه بازار شایعات تنها بازاری است که در بدترین شرایط اقتصادی و اجتماعی از رونق نمی‌افتد. اما متأسفانه زمانی که دامن زدن به شایعات مختلف منجر به ایجاد تلفات جانی، مالی و روحی افراد یک جامعه یا به طور کلی جامعه جهانی شود باید اکیدا” با آن به مبارزه پرداخت. در خصوص ویروس کرونا نیز شایعات متعددی به گوش همه ما و شما رسیده است. به طور مثال شاید شما هم طی روزهای اخیر بارها و بارها شنیده باشید که “کار خودشان است.” افرادی که دارای چنین طرز فکری هستند عمدتا” در دسته طرفداران تئوری توطئه قرار می‌گیرند؛ و دائما” چنین می‌اندیشند که هر رویدادی خواه طبیعی خواه غیر طبیعی، ناشی از همدستی و توطئه دستهای پشت پرده جهانی است. حال آنکه چنین شایعاتی به هیچ عنوان قابل استناد نیستند؛ دست کم تا زمانی که ادله کافی برای اثبات آنها ارائه گردد.
یکی دیگر از شایعات مربوط به وضعیت بحرانی شیوع کرونا ویروس، دهان به دهان شدن خبر مرگ بیش از صدهزار قربانی است. البته ما به هیچ عنوان منکر خطر جدی این ویروس و صحت اخبار مربوط به قربانیان آن نیستیم، اما آیا دامن زدن به شایعات بی پایه و اساس، در شرایط بحرانهای اپیدمی راه حلی کاربردی و منطقی است؟ مشخصا” خیر. لازم به ذکر است که طی هفته اخیر، گزارش های مستند و مستدل، شمار قربانیان ویروس کرونا را بالای 2200 نفر اعلام کردند.
اقدامات WHO (سازمان بهداشت جهانی) برای مبارزه با کرونا ویروس
از ابتدای ژانویه سال جاری که دولت چین اولین موارد بروز ویروس کرونا را به گوش جهان رساند، WHO عملیات مبارزه با این اپیدمی کشنده را آغاز نموده است. همچنین آژانس ملل متحد نیز یک برنامه ترتیب داد تا از حقایق و اطلاعات مستند در خصوص این ویروس تازه مکشوف آگاه شده و اطلاعات دقیق، جامعه و موثق را در اختیار جامعه جهانی قرار دهد. این پروژه EPI_WIN نام دارد و یک برنامه کوتاه مدت در شبکه اطلاعاتی WHO در خصوص بیماریهای اپیدمی محسوب می‌شود. بنابراین، اگر تا کنون با خواندن پست های غیرموثق فضاهای مجازی ذهن خود را مشوش و وقت خود را تلف کرده‌اید، بهتر است اولویت را به مطالعه منابع معتبر بدهید. هرچند شاید اطلاعات موجود در منابع معتبری چون WHO چندان خوشایند نباشند، اما دست کم شما با گوش دادن به شایعات رنگارنگ جان و روح خود و عزیزانتان را به خطر نخواهید انداخت.
در ابتدای ماه فوریه 2020، دکتر مایک رایان، به عنوان سرپرست برنامه های اورژانسی سلامت سازمان بهداشت جهانی، به ضرورت تولید یک واکسن برای مبارزه با کرونا ویروس اشاره نمود.
البته کرونا ویروس تنها قربانی اینفودمی نیست. چند سال قبل را به خاطر می‌آورید؟ زمانی که به طور مثال بیماری ابولا در جهان جان عده‌ای را گرفت و به کام مرگ کشاند؟ حتی در سالهای گذشته که فضای مجازی تا این اندازه گسترده و پرطرفدار نبود، همه‌گیری اطلاعات یا اینفودمی وجود داشته و تشویشهای عمومی بسیاری را به همراه آورده است. با این وجود، آنچه بیشتر ذهن متخصصین و پژوهشگران را به خود مشغول کرده شیوع یک بیماری خطرناک اپیدمی در پرجمعیت ترین کشور جهان است. چین علاوه بر جمعیت زیادی که دارد، بالطبع دارای بزرگترین بازار جهانی از نظر کاربران اینترنت نیز می‌باشد. این تعداد برابر است با 21درصد از سه میلیارد و هشتصدمیلیون نفر کاربران جهانی اینترنت.
بنا به آمار و ارقام فوق، شیوع سریع اخبار و شایعات چندان دور از ذهن و غیر منتظره نیست.در این رابطه، یک پژوهش صورت گرفته در انستیتوی فناوری ماسوچوست در سال 2018 حاکی از آن بوده است که “اخبار جعلی در توئیتر با سرعتی بسیار بیشتر از گسترش اخبار دنیای واقعی، پخش می‌شوند.” به نظر محققین این انستیتو، دلیل این سرعت اینفودمی این است که که اخبار و بیانیه‌های غلط و غیرموثق قادرند عواطف و احساسات شدیدی چون وحشت، انزجار و شوک را در مخاطبان برانگیزند.
در رابطه با کرونا ویروس نیز تبادل اخبار غلط و ارائه درمانهای جعلی و غیرعلمی از مواردی است که شدیدا” در روزهای اخیر شاهد آن بوده‌ایم. به عقیده رئیس دپارتمان تجارت جهانی در دانشگاه تافتس، باسکر چاکراوتری، تاثیر این اخبار غلط و جعلی بسی بیشتر از هجوم خود ویروس کرونا می‌باشد. وی طی دهه اخیر همواره در تلاش بوده تا به بررسی تاثیر فناوری های دیجیتال بر مسائلی مانند بهداشت جهانی یا رشد اقتصادی بپردازد.
اما نتیجه این پژوهشها و تلاشهای علمی متمادی چیست؟ آنچه اکثر پژوهشگران و دانشمندان بر سر آن به اجماع نظر رسیده‌اند این است که در حال حاضر، هیچ یک از درمان ها و راه‌حل هایی که پی در پی بین کاربران فضاهای مجازی دست به دست می‌شوند، پایه علمی نداشته و به هیچ عنوان توصیه نمی‌شوند. به طور مثال، یکی از درمانهای جعلی و من درآوری ویروس کرونا این است که مالیدن روغن کنجد به کف دستان ویروس را به کلی از بین می‌برد.
اینفودمی چه خطراتی را برای افراد به همراه دارد؟
اگر افراد همچنان به پیگیری و تغذیه از اخبار جعلی حول ویروس کرونا ادامه دهند، قطعا” وقت کافی برای شناسایی منابع موثق و معتبر نداشته و در نتیجه کاری می‌کنند که بیماری مربوطه، با سرعتی بیشتر و در شعاعی طولانی تر از روند طبیعی خود توسعه یابد و قربانی بگیرد.
البته، ممکن است دستهای پشت پرده این اخبار جعلی در مورد کرونا ویروس نقشه‌هایی سیاسی در سر داشته باشند. دقت داشته باشید که چین یک قطب اقتصادی بزرگ در کل جهان به شمار می‌رود. جمعیت قابل توجه آن را نیز اضافه کنید. آیا منطقی نیست که دولتهای متخاصم با چین، از آب گل آلود ماهی گرفته و با به راه انداختن بازیهای رسانه‌ای فضا را به ضرر هرچه بیشتر سیاستهای مختلف دولت چین متشنج و سم پاشی کنند؟ اینها نظریات دکتر مارگارت بوردو، رئیس پژوهشکده پروژه بهداشت و امنیت جهانی مرکز هاروارد بلفر است. به عقیده دکتر بوردو، اطلاع رسانی غلطی که صرفا” سیستم ایمنی و سلامتی ملت یا دولت کشوری را که از هیچ تلاشی برای مبارزه با اپیدمی بروز یافته فروگذار نمی‌کند، چیزی نیست جز تخریب، تضعیف، و تهدید سلامت همه مردم آن کشور.
تیم EPI_WIN سازمان بهداشت جهانی معتقدند که تنها راه مبارزه با این اطلاع رسانی‌های غلط و شایعه پراکنی‌ها شفاف سازی و ارائه اطلاعات دقیق، صحیح و جامع می‌باشد. چرا که تنها بدین طریق است که می‌توان افکار عمومی را شایعه زدایی و رعب و وحشت جهانی پیش آمده را تا حدودی تخفیف داد. EPI_WIN طی سلسله پستهایی با رنگ آبی روشن در صفحات اینستاگرام به وضوح اعلام کرده است که نه روغن کنجد و نه استنشاق آتش و مشتقات آن قادر به نابودی کرونا ویروس نیستند.
برای اعتباربخشی به این اطلاعات دقیق، دعوت به همکاری از کارفرمایان در مقیاسهای کلان بسیار حائز اهمیت است. چرا که همانطور کع ملیندا فراست، یکی از اعضای تیم EPI_WIN اذعان دارد، با این کار می‌توان از نظر مستند افرادی استفاده کرده که بیشترین میزان مقبولیت را در جامعه دارند. بر اساس یکی از پژوهشهای صورت گرفته در سال 2020، معلوم شده‌است که کارفرمایان حوزه‌های کلان اقتصادی و اجتماعی، از درجه اعتماد بالایی در میان مردم یک کشور برخوردار می‌باشند. در واقع، مردم بیش از هر منبع اطلاعاتی دیگر، تمایل دارند که به کارفرمای معتمد خود گوش فرا دهند.
طی چند دهه اخیر، فراست و تیمش موفق شدند با مدیران 500 شرکت فورچون و دیگر شرکتهای چندملیتی در سراسر جهان –در حوزه‌هایی چون بهداشت، تورسیم، صنایع غذایی، کشاورزی و بازرگانی- کنفرانسهایی تلفنی برقرار سازند. در جریان این کنفرانسها، شرکتهای مورد نظر با سوالات مختلفی که ممکن بود به ذهن کارمندان و پرسنل آنها برسد روبرو شدند. به طور مثال، یکی از این سوالهای اساسی این بود: آیا با توجه به شیوع ویروس کرونا باید در کنفرانسها شرکت کرد یا خیر؟ تیم EPI_WIN سوالات پرتکرار را جمع آوری کرده و کارشناسان خود را موظف کرد تا ظرف مدت تنها چند روز پاسخی برای آنها ارائه دهند. و سپس پاسخها را به شرکتها ارسال کرده تا خبرنامه‌های داخلی و دیگر روشهای ارتباطی را به کار بندند.
همانطور که فراست می‌گوید، از آنجا که این اطلاعات از سوی کارفرما به پرسنل ارائه می‌شد، امید است که افراد سریعتر و راحت تر آنها را باور کرده و سریعا” به خانواده و نزدیکان خود منتقل سازند. بوردو این رویکرد را “حرکتی هوشمندانه” خواند. به نظر وی، این رویکرد تا حدودی ملهم از “تکنیک تبلیغات دهه 1950” می‌باشد. به این صورت که پیش از اینکه یک سازمان یا فرد دیگری فرصت آن را بیابد که اظهار نظری کند، ما بتوانیم روایت مورد نظر را خلق و به دیگران ارائه کنیم و به جرأت بگوییم “حقیقت این است.”
از دیگر اقدامات WHO می‌توان به همکاری آن با شرکتهایی چون گوگل، توئیتر، فیسبوک، پینترستریال و تیک تاک نیز اشاره کرد. در راستای این مشارکت، رسانه‌های اجتماعی مذکور موظفند که حتی‌الامکان با هرگونه شایعه مبارزه کرده و مانع از بروز و گسترش آن شوند. این روش کمی شبیه به روش کار شرکتهای دیجیتال چینی همچون بیدو، تنسنت، و ویبو می‌باشد.
دکتر تدروس ادانوم، مدیر ارشد سازمان بهداشت جهانی در آغاز این ماه، طی گزارشی بیان داشت که “ما از این رسانه‌ها درخواست داریم که هرگونه اطلاعات جعلی را فیلتر کرده و در از، به ارتقای اطلاعات مستند و موثق سازمانهایی چون WHO، SDC و مشابه آنها بپردازند.”
خوشبختانه همانطور که اشاره شد پلتفرمهایی چون گوگل و توئیتر در این راستا خوش درخشیده‌اند. تنها کافیست کیلدواژه کرونا ویروس را در این شبکه‌ها جستجو کنید تا به سرعت، با فهرستی از اطلاعات معتبر سازمانهایی چون WHO و CDC در خصوص این بیماری دست یابید. همچنین فیسبوک نیز دست به اقدام جالبی زده است.این شرکت در آخرین تلاشهای شفاف سازانه خود سعی بر آن داشته تا با استفاده از گزینه حقیقت یاب محتواهای حاوی ادعاهای غلط یا تئوریهای توطئه پیرامون ویروس کرونا را به کلی حذف کرده و مانع از نشر و گسترش آن گردد. کانگ زینگ جین، رئیس بهداشت فیسبوک در بیانیه‌ای در خصوص یکی از شایعات پیرامون کرونا ویروس اعلام کرد که این شایعات از روی پلتفرمی که در آن منتشر شده‌بودند برداشته شده است. به همین علت است که دیگر با این شایعه روبرو نیستید: “نوشیدن مایع سفیدکننده (بیلچ) درمان خوبی برای ویروس کرونا است.”
با همه این اوصاف نباید از تلاشهای بشردوستانه سازمان بهداشت جهانی در همکاری با شبکه‌های مجازی غافل بود. در این میان، فیسبوک به خوبی حق مطلب را ادا کرده و نهایت تلاش خود را برای شایعه زدایی در مورد ویروس کرونا به کار بسته است. همچنین، می‌توان این اقدام فیسبوک را یک پیشرفت چشمگیر در دنیای فناوری نیز محسوب کرد. چرا که سابق بر این، کاربران فیسبوک با تبلیغات سیاسی جعلی بسیاری در صفحات مختلف روبرو بودند. اما در حال حاضر، از انتشار چنین محتواهای کاذب و نامعتبر در پلتفرمی چون فیسبوک نهایت جلوگیری به عمل خواهد آمد.
آیا می‌توان در مقابل اینفودمی مبارزه کرد؟
متأسفانه پاسخ این سوال منفی است. به عبارتی، می‌توان گفت که مبارزه صحیح و اثربخش با موج اطلاعات در مورد هر موضوعی، به ویژه اپیدمی‌ها عملا” غیرممکن است. تصور کنید شخصی به هر دلیلی یک پست جعلی را در یک پلتفرم منتشر می‌سازد. فکر می‌کنید چقدر زمان لازم است تا یک دنیا از آن مطلع نشده و به طرق مختلف تحت‌الشعاع آن قرار نگیرند؟ شاید بگویید ما که از فیسبوک استفاده‌ای نمی‌کنیم. بسیارخب، اما از دیگر رسانه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های مجازی چون اینستاگرام، توئیتر و غیره چه؟ حقیقت این است که همان گونه که در مقدمه اشاره شد، گاهی اینفودمی سرعت انتشاری برابر یا حتی بالاتر از اپیدمی خواهد داشت.
آیا مبارزه با شایعات و اخبار جعلی تنها بر دوش سازمان های بزرگ جهانی است؟
البته که همه ما به نوبه خود باید در مسیر مبارزه با شایعات گام برداریم و حتی‌الامکان بدانها دامن نزنیم. به طور مثال، وقتی برای اولین بار این شایعه را شنیدید که ویروس کرونا در یک آزمایشگاه در شهر ووهان چین تولید شده است چه حسی داشتید؟ آیا بی برو برگرد به آن اطمینان یافتید یا دچار شک شده و تلاش کردید این ادعا را مورد راستی آزمایی قرار دهید؟ همین امر که تک تک ما ضن تلاش برای شناسایی منابع اطلاعاتی موثق و معتبر به راستی آزمایی اطلاعات شبه علمی و جعلی بپردازیم، در مقیاس کلان تأثیر بسزایی در شایعه زدایی از بحران هایی چون شیوع ویروس کرونا و امثال آن خواهد داشت.
بنابراین، همه ما باید دست به دست هم بدهیم و این تئوری توطئه را که ویروس کرونا ریشه‌ای طبیعی نداشته و ساخته دست بشر است از اذهان خود و عموم مردم پاک کنیم. چرا که تاریخ به روشنی ثابت کرده است که تئوریهای توطئه در همه ادوار، چیزی بیش از ارعاب، شایعات بیشتر، و تعصبات و غرض ورزی های متعاقب آن نداشته است. بنابراین همه ما موظفیم که با دامن نزدن به این تئوریها و شایعات، سهم خود را در کاهش حداکثری خطرهای ناشی از اپیدمیهایی چون ویروس کرونا ادا کنیم.
بنظرم این یه ویروس آزمایشگاهی هستش..!