اصطلاح مسئولیت پذیری در مدیریت دو مفهوم مختلف را ارائه می دهد. برخی از افراد مسئولیت را وظایفی می دانند که بر اساس موقعیت و جایگاه یک فرد در سازمان توسط افراد بالاتر به افراد زیردست واگذار می شود. با ما همراه شوید تا به بررسی مفهوم مسئولیت پرداخته و معیارهای اصلی مسئولیت را به طور دقیق درک نمایید.

مفهوم مسئولیت پذیری

مسئولیت پذیری در واقع به داشتن تعهد نسبت به انجام کارهایی مشخص در راستای رسیدن به نتایجی مشخص اشاره دارد. در ادامه به بررسی معیارهای اصلی مسئولیت خواهیم پرداخت:

  • یک سازمان می تواند مسئولیت را تنها به انسان ها محول کند و هیچ غیر جانداری مثل ماشین، تجهیزات و غیره نمی توانند هدف یک مسئولیت قرار بگیرند.
  • شما محول کردن مسئولیت را تنها می توانید در روابط بالا دست و زیر دست مشاهده نمایید. افرادی که در سازمان جایگاه بالاتری را دارند، این اختیار را خواهند داشت که از افراد زیر دست خود بخواهند یکسری مسئولیت های مشخص را داشته باشند. زیر دستان نیز باید مسئولیتی که به آنها محول می شود را به درستی به سرانجام برسانند.
  • مدیریت می تواند مسئولیت را در نحوه عملکرد افراد در اجرای یک هدف خاص دیده یا اینکه مسئولیت محول شده می تواند یک وظیفه ادامه دار باشد.
  • شما می توانید مسئولیت را همان وظایف یا اهداف بدانید. زمانی که مسئولیت در قالب یکسری هدف بیان شد، زیر دستان این امکان را خواهند داشت که بفهمند عملکرد آنها با توجه به چه استانداردهایی ارزیابی می شود.
  • هسته اصلی مسئولیت این است که زیر دستان را موظف کنید تا وظایفی که توسط مدیران واگذار شده است اجرا نمایند.
  • مسئولیت با اختیار همراه است. زمانی که افراد بالادست نفراتی را با خود همراه می کنند، افراد زیردست همراه شده باید وظایف محول شده را انجام داده و از اختیاراتی که به آنها داده شده است را راستای مدیریت صحیح مسئولیت محول شده استفاده کنند.
  • مسئولیت مطلق است و کسی نمی تواند آن را تفویض کند. فردی که مسئولیتی به او محول شده است ممکن است خودش به تنهایی این کار را انجام دهد یا اینکه کار را با همراهی زیردستان خود انجام دهد. اما در هر دو حالت، خود آن فرد در برابر بالادستان خود مسئول است نه تیم همراه او. در واقع جریان همیشه رو به بالا است. یعنی یک زیر دست به تنهایی در برابر بالادستان خود مسئول است.
  • زمانی که فردی مسئولیت پذیر باشد، قابل اتکا نیز خواهد بود. در واقع فردی که مسئولیتی را می پذیرد، قابل اتکا بوده و در برابر عملکرد خود پاسخگو خواهد بود. با این حال، مدیریت می تواند از تکنیک های مختلفی برای تعیین مسئولیت های اعضای سازمان خود برای بالا بردن هماهنگی میان آنها استفاده می کنند.

تعریف مسئولیت ها

تکنیک هایی که مدیریت برای تعریف مسئولیت ها در یک سازمان از آنها استفاده می کنند چیست؟

برای تعیین مسئولیت ها می توان از دو تکنیک زیر استفاده کرد:

  1. چارت مسئولیت

منظور از چارت مسئولیت نشان دادن ارتباط بین وظایف و مجریان تعیین شده برای آن وظایف به صورت خلاصه است. در چنین چارتی فعالیت هایی که باید صورت بگیرد و مسئولیت هر یک افراد حاضر در سازمان ذکر می شود. سازمان باید وظایف را در یک سطر عمومی مشخص کرده و مجریان مربوط به هر یک از آنها را در محور افقی نمایش دهد.

با این حال، 4 نقشی که در ادامه به آنها اشاره می شود بسیار مهم هستند:

  • فردی که مسئول یک فعالیت یا تصمیم است.
  • او می تواند فعالیت یا تصمیم اتخاذ شده را تایید یا رد کند.
  • مدیریت باید قبل از اتمام فعالیت یا تصمیم گیری با فرد انتخاب شده مشورت کند.
  • مدیریت باید فرد انتخاب شده را درباره فعالیت یا تصمیم مورد نظر خود آگاه کند.

  1. مذاکره درباره نقش محول شده

مذاکره یک روش بسیار موثر است و در واقع می تواند تکمیل کننده چارت مسئولیت باشد. اساس این تکنیک این است که طرفین باید بتوانند رضایت یکدیگر را جلب نمایند. اعضای سازمان برای به حداکثر رساندن هماهنگی باید وظایفی را قرار است در بازه هایی با فاصله زمانی مشخص انجام دهند را مجددا فهرست کنند. هدف اصلی این رویکرد، شناسایی مجموعه وظایف مستقلی است که توسط یک سازمان انجام می شود. همچنین از آن برای تطبیق نیازها شخصی و ترجیح افراد در خصوص کارهایی که باید انجام دهند نیز استفاده می شود.

مسئولیت پذیری چیست

انواع مسئولیت پذیری

مسئولیت به معنای داشتن عقل سلیم، اختیار، رهبری و بلوغ است. شما برای مسئولیت پذیری باید قابل اعتماد، قابل اتکا و پاسخگو باشید. اما نکته ای که باید در نظر داشته باشید این است که همه افراد مسئولیت پذیر بودن خود را به یک شکل نشان نمی دهند.

  1. کمال گرایان افرادی هستند که گاهی اوقات نسبت به رفتار خود یا دیگران بیش از حد احساس مسئولیت می کنند. او می گوید: «من همیشه آماده هستم و من هرگز از مسئولیت دوری نمی کنم.» افراد این چنینی تمایل شدیدی به بهبود خود و دیگران دارند و همواره درباره اموری که در حال انجام می باشند نگران هستند.
  2. کمک کنندگان تا حدود زیادی شبیه به افراد مسئولیت پذیر هستند اما مسئولیت معمولا موضوع محوری در روابط آنها با دیگران است. دو نفر تلاش می کنند تا به خاطر افراد مهم زندگی خود حضور داشته باشند. آنها معمولا از خودشان می پرسند: دیگران ممکن است به چه چیزهایی نیاز داشته باشند که من توانایی تامین آنها را دارم؟
  3. به دست آورندگان نیز کسانی هستند که در برابر پیشرفت دنیا و رهبری دیگران در انجام کارها احساس مسئولیت می کنند. مسئولیت آنها شامل ارائه تصویری مطلوب است. تصویری که باعث می شود دیگران به آنها احترام بگذارند.
  4. افراد رمانتیک در خصوص ابراز احساسات و ارزش ها و پیدا کردن زیبایی های زندگی احساس مسئولیت می کنند. اگر نتوانند مسئولیت های خود در این زمینه را به خوبی انجام دهند، به احتمال زیاد احساس شرم می کنند.
  5. ناظران معمولا آرمان های بلندی دارند اما به اندازه گروه های دیگر روی آرمان های خود پافشاری نمی کنند. آنها نسبت به خوددشان و گاهی اوقات نیز نسبت به دیگران در خصوص تعیین منطقی بودن موضوعات احساس مسئولیت می کنند.
  6. سوال کنندگان کسانی هستند که از خطرات زندگی آگاه هستند. آنها به دنبال اتفاقات منفی که ممکن است اتفاق بیافتند بوده و تلاش می کنند از سوءاستفاده ها جلوگیری کنید. وفادار بودن از دید آنها یکی از راه هایی است که می توانند به کمک آن امنیت خودشان را تضمین کنند. از نظر آنها امنیت می تواند در مسئولیت خلاصه شود.
  7. ماجراجویان اغلب در خصوص حفاظت از محیطی که در آن زندگی و بازی می کنند، مسئولیت پذیر هستند. بسیاری از آنها از همان سنین کودکی در خصوص ایجاد احساس شادی و خوشبختی در اطرافیان خود احساس مسئولیت می کنند.
  8. مدعیان کسانی هستند که نسبت به اجرای قوانین و ایستادگی برای حقیقت و عدالت احساس مسئولیت می کنند. آنها از قدرت قابل توجه خود برای هدایت دیگران و حفاظت از آنها استفاده می کنند.
  9. افراد صلح طلب در خصوص ارتقا هماهنگی و انصاف احساس مسئولیت می کنند. آنها از تمام قدرت و انرژی خود برای برقراری صلح و ایجاد رضایت در افراد استفاده می کنند.

11 ویژگی افراد مسئولیت پذیر

ویژگی افراد مسئولیت پذیر

  1. آنها بهانه تراشی نمی کنند

افراد مسئولیت پذیر از قدرت بالایی در خصوص پایبند بودن به برنامه های خود برخوردار هستند. آنها اگر بخواهند صبح زودتر از خواب بیدار شوند، حتما این کار را انجام می دهند. آنها اگر تصمیم بگیرند پس انداز کنند، این اتفاق به طور قطع می افتد. اما موضوع قابل توجه این است که افراد مسئولیت پذیر توانایی نه گفتن به کارهایی که نمی تواند انجام دهند را نیز دارند و این توانایی آنها تقریبا هم اندازه با میزان مسئولیت پذیری شان است.

شما نیز سعی کنید درباره کارهایی که می توانید انجام دهید و کارهایی که توانایی انجام آنها را ندارید به صورت دقیق فکر کنید. بدین ترتیب نیازی نیست که به دنبال بهانه تراشی باشید. هیچ چیز به اندازه صداقت نمی تواند مناسب باشد.

  1. افراد مسئولیت پذیر برای زندگی خود برنامه ریزی می کنند

افراد مسئولیت پذیر جهان همگی برای زندگی خود برنامه ریزی دارند. آنها برای این کار از کتاب های دستور کار، تقویم، یادداشت و موارد این چنینی استفاده می کنند. شاید به نظرتان داشتن نظم در انجام کارها کمی دشوار به نظر برسد، اما اگر می خواهید از شما به عنوان یک فرد مسئولیت پذیر یاد شود، باید سعی کنید که نظم را وارد کارهای خود کنید.

یک سیستم منظم ایجاد کنید تا بتوانید اطمینان حاصل کنید که مهم ترین برنامه ها، اهداف و وظایفی که برعهده دارید را از یاد نبرده اید. همچنین لازم است مطمئن شوید که برنامه و تعهدات شخصی خود را نیز به همین ترتیب دنبال می کنید. بدین صورت شما هیچ چیزی را از دست نمی دهید و می توانید تمامی تعهدات و مسئولیت های خود را به خوبی اجرا نمایید.

  1. افراد مسئولیت پذیر روی زمان دقت کافی را دارند

اگر می خواهید به عنوان یک فرد مسئولیت پذیر شناخته شوید، باید دقیق بودن روی زمان را به یک هدف بسیار هم برای خود تبدیل کنید. چرا که هیچ چچیزی به اندازه به موقع بودن نشان دهنده مسئولیت پذیر بودن شما نیست. داشتن اعتماد به نفس و اینکه به افراد نشان دهید که قصد ندارید زمان آنها را هدر دهید باعث می شود تا فرد قابل اعتمادی به نظر برسید. قابل اعتماد بودن صفتی است که به خوبی با مسئولیت جدید شما همراه می شود.

  1. آنها برنامه های خود را پیش از فرا رسیدن زمان آن لغو می کنند

خیلی از اوقات افرادی که چندان مسئولیت پذیر به شمار نمی روند، خیلی راحت تا آخرین لحظات صبر کرده و در نهایت یک برنامه را لغو می کنند. دلیل این اتفاق نیز این است که آنها نمی خواهند شما را ناراحت کنند یا می خواهند در فرصت مناسب تصمیم گیری کنند که چه کاری را انجام دهند. اما بهترین و مسئولیت پذیر راه این است که با صادق بودن چنین شرایطی را مدیریت کنید. اگر در چنین شرایطی قرار گرفتید و نمی توانید یا نمی خواهید با دوستان خود ملاقاتی را داشته یا برنامه ای را پیش ببرید، پیش از موعد به آنها این موضوع را بگویید.

  1. افراد مسئولیت پذیر می توانند احساسات خود را کنترل کنند

افراد مسئولیت پذیر همواره خونسرد بوده و اجازه نمی دهند عصبانیت یا حسادت باعث شود که اختیار خود را از دست بدهند. این افراد می دانند که احساسات منفی می تواند به سرعت شرایط را تغییر دهند و باعث از دست رفتن هر گونه نتیجه گیری مثبت شوند.

  1. افراد مسئولیت پذیر شکایت نمی کنند

افراد مسئولیت پذیر هیچ گاه به دنبال گله و شکایت نیستند. آنها می دانند که با شکایت نمی توانند کاری را به جایی ببرند. افرادی که مداوم در حال گله و شکایت هستند، کسانی می باشند که زیاد صحبت می کنند و در عمل کاری را انجام نمی دهند. بهتر است که زمانی که چیزی را دوست ندارید، به جای گله و شکایت اقدام به تغییر آن کنید.

  1. افراد مسئولیت پذیر می دانند که به اعتماد دیگران نیاز دارند

کمی به گذشته برگشته و درباره دوران کودکی خود فکر کنید. والدین شما هیچ وقت شما را در خانه تنها رها نمی کردند. آنها تا زمانی که شما توانایی مراقبت از خودتان را نداشته باشید، شما را به حال خود رها نمی کنند. شاید در ابتدا چند دقیقه و سپس که توانستند به شما اعتماد کنند، مدت زمان بیشتری شما را تنها بگذارند. در بزرگسالی نیز شرایط به همین شکل است. اگر شما بتوانید اعتماد دیگران را جلب نمایید، می توانید به آنها ثابت کنید فردی مسئولیت پذیر هستید. در نتیجه آنها به شما اعتماد کرده و مسئولیت کارهای خود را به شما می سپارند.

  1. افراد مسئولیت پذیر بسیار سازگار هستند

آیا انتظار دارید زمانی که کارها را بعد از موعد مقرر تعیین شده تحویل دهید یا در دقایق آخر برنامه ای را کنسل کنید یا قرار ملاقات خود را فراموش کنید بتوانید در ذهن دیگران فردی مسئولیت پذیر به نظر برسید؟ چنین رفتارهایی دقیقا نقطه مخالف سازگار بودن است. سازگاری در واقع یکی دیگر از ویژگی های فرد مسئولیت پذیر است.

  1. به عنوان یک فرد مسئولیت پذیر باید بتوانید اشتباهات خود را بپذیرید

برای اینکه بتوانید اشتباهات خود را بپذیرید باید شجاعت بالایی را داشته باشید و این دقیقا کاری است که یک فرد مسئولیت پذیر انجام می دهد. یک فرد مسئول لحظه ای که متوجه می شود کار اشتباهی را انجام داده است، این موضوع را پذیرفته و درصدد رفع آن برمی آید.

  1. یک فرد مسئولیت پذیر بسیار خود انضباط است

افراد مسئول روی خودشان کنترل بسیار زیادی دارند. همانطور که پیش تر گفته شد، اگر یک فرد مسئولیت پذیر بخواهد تغییری را ایجاد کند، حتما این کار را می کند. دلیل این اتفاق نیز داشتن کنترل روی خودشان است. این توانایی یک ویژگی مهم است که فرد می تواند آن را بیاموزد. اینکه تلاش کنید از درد و ناراحتی خودداری کنید، امری طبیعی است اما تلاش برای از بین بردن همه ناراحتی ها تنها زمانی امکان پذیر است که شما بتوانید باور کنید که می توانید از عهده مشکلات بربیایید.

  1. افراد مسئولیت پذیر هیچوقت کارها را به تعویق نمی اندازند

یک فرد مسئولیت پذی به هیچ عنوان مسائل را به تعویق نمی اندازند یا کارها را به لحظات آخر محول نمی کنند. گاهی ممکن است شب ها تا صبح بیدار بمانند تا کاری که در دست دارند را به اتمام برسانند. این ویژگی آنها می تواند سبب شود که بتوانند رضایت طرف مقابل را جلب کرده و در چشم آنها فرد مسئولیت پذیری به نظر برسد.

اگر می خواهید فرد مسئولیت پذیری به نظر برسید، درباره بدترین کاری که در لیست کارهایتان وجود دارد فکر کنید. این کار باعث می شود که سایر کارهای قرار گرفته در لیست به نظرتان آنقدرها نیز بزرگ به نظر نرسد و انجام آنها برایتان آسان تر شود.

در نظر داشته باشید که مسئولیت پذیر بودن یک اتفاق خارق العاده نیست یا شما ذاتا یک فرد مسئولیت پذیر به دنیا نمی آیید. مسئولیت پذیر بودن چیزی است که باید آن را به دست بیاورید و برای آن نیز باید به سختی تلاش کنید. اگر از نکاتی که در این مقاله عنوان شده است به درستی استفاده کنید، می توانید میزان مسئولیت پذیری در خود را افزایش دهید.