رمزارز یا کریپتوکارنسی به چه معناست؟

رمزارز یا کریپتوکارنسی یک ارز دیجیتال یا مجازی است که امنیتش توسط تکنولوژی کریپتوگرافی (رمزنگاری) تامین می‌شود. این تکنولوژی باعث شده تا مشکل جعل و هزینه‌های دوگانه، یا همان دوبار خرج کردن برای این ارزها وجود نداشته باشد. بسیاری از رمزارز‌ها بر پایه تکنولوژی بلاک چین ساخته شده‌اند. این تکنولوژی را می‌توان به عنوان یک دفتر کل در نظر گرفت که کنترل مرکزی ندارد و با قدرت پردازش شبکه‌ای از کامپیوترها کار می‌کند. رمزارزها به طور کلی توسط یک شخص، سازمان و یا کشور کنترل نمی‌شوند و فرض بر این است که امکان مداخله یا دستکاری دولت در سیستم آن‌ها وجود ندارد.

رمزارزها چگونه کار می‌کنند؟

رمزارزها سیستم‌هایی هستند که امکان پرداخت آنلاین امن را از طریق ثبت ورودی‌ها در دفتر کل سیستم (بلاک چین) امکان پذیر می‌کنند. واژه «کریپتو» اشاره دارد به الگوریتم‌های رمزگذاری مختلفی که برای امن نگه داشتن این ورودی‌ها به کار گرفته شده‌اند. الگوریتم‌هایی مانند «رمزنگاری منحنی بیضوی» (Elliptic-curve cryptography)، «رمزنگاری کلید عمومی یا رمزنگاری نامتقارن» (Public-key cryptography) و «تابع هش یا تابع درهم‌سازی» (Hash function).

انواع رمزارز

اولین رمزارز پایه گذاری شده روی بلاک چین «بیت کوین» بود که هنوز هم پرطرفدارترین و ارزشمندترین رمزارز محسوب می‌شود. امروزه هزاران رمزارز دیگر با کاربردها و مشخصات مختلف عرضه شده‌اند. تعدادی از این‌ها فورک شده از بیت کوین هستند (مثل بیت کوین گلد و بیت کوین کَش-Bitcoin Gold & Bitcoin Cash) و مابقی از صفر و به صورت جداگانه ساخته شده‌اند.

در سال 2009 شخص یا گروهی ناشناس با نام مستعار «ساتوشی ناکاموتو» بیت کوین را به جهان عرضه کردند. آمار نشان می‌دهد که تا ماه نوامبر سال 2019 بیش از 18 میلیون بیت کوین با ارزشی بیش از 165 بیلیون دلار در حال گردش بوده‌اند.

موفقیت بیت کوین باعث شده تا تعدادی رمزارز دیگر به نام آلت کوین (هر رمز ارزی که بیت کوین نباشد – Altcoin) به وجود بیایند که از معروف ترین آن‌ها می‌توان به لایت کوین (Litecoin)، «پی یر کوین» (Peercoin)، «نِیم کوین» (Namecoin)، اتریوم (Ethereum)، کاردانو (Cardano) و ایاس (EOS) اشاره کرد. ارزش کلی رمزارزها امروزه چیزی در حدود 245 بیلیون دلار تخمین شده می‌شود؛ این یعنی بیت کوین به تنهایی 65 درصد از کل این مبلغ هنگفت را تشکیل می‌دهد.

تعدادی از الگوریتم‌های رمزگذاری که امروزه در رمزارزها مشاهده می‌کنیم در ابتدا برای استفاده نظامی ساخته شده بودند. دولت آمریکا قصد داشت تا محدودیت‌هایی برای استفاده از رمزگذاری اعمال کند، اما با توجه به قوانین آزادی بیانِ این کشور، استفاده از این تکنولوژی برای عموم مردم آزاد اعلام شد.

 بلاک چین چیست؟

از ویژگی‌های جذاب و اساسی رمزارزها همین تکنولوژی بلاک چین است که تمامی تراکنش‌های انجام شده در طول تاریخ آن رمزارز را ثبت می‌کند. اطلاعات این تراکنش‌ها با امنیت کامل در دفتری آنلاین که توسط همه قابل مشاهده است ثبت شده و یک کپی از آن در اختیار تمام اعضای شبکه (که به آن‌ها گره یا نود هم گفته می‌شود-Node) قرار دارد.

هر بلاک (لیست تراکنش‌ها-Block) جدیدی که به بلاک چین اضافه می‌شود، باید توسط تمامی این گره‌ها تایید شود؛ این باعث شده تا جعل تراکنش‌ها تقریبا غیر ممکن باشد.

بسیاری از متخصصان به دنبال پیاده سازی تکنولوژی بلاک چین در سیستم‌های رای گیری آنلاین و «سرمایه‌گذاری جمعی» (زمانی که تعداد زیادی از مردم با مبالغ کوچک سرمایه یک پروژه را تامین می‌کنند-Crowdfunding) هستند. علاوه بر این، شرکت جی‌پی مورگان چیس (JPMorgan Chase- بزرگترین بانک آمریکا بر پایه میزان دارایی) به دنبال تقلید از سیستم پردازش تراکنش‌های بلاک چین است تا هزینه‌های انتقال دارایی‌های مشتریانش را پایین بیاورد.

البته چون رمزارزها به صورت مجازی وجود دارند و در یک دیتابیس مرکزی ذخیره نمی‌شوند، موجودی رمزارزی که کلید خصوصی آن را گم کنید (با فرض اینکه تنها یک کپی از کلید خصوصیتان داشته باشید، که کاری عاقلانه نیست) از بین خواهد رفت. در عین حال، همین مجازی بودن و ذخیره نشدن رمزارزها در یک دیتابیس مرکزی باعث می‌شود تا هیچ دولت، مسئول یا شرکتی به دارایی‌ها یا اطلاعات شخصی شما دسترسی نداشته باشد.

مزایا و معایب رمزارزها

مزایا

رمزارزها باعث می‌شوند در تراکنش‌ها به واسطه‌ای مثل بانک نیاز نباشد و دارایی‌ها مستقیما از مبدا به مقصد برسند. امنیت این تراکنش‌ها توسط کلیدهای خصوصی و عمومی تامین می‌شود (فرستنده برای انجام تراکنش باید کلید خصوصی خودش و کلید عمومی گیرنده را داشته باشد).

در سیستم‌های مدرن رمزارزها، کیف پول رمزارز (Wallet) کاربر یا آدرس اکانتش یک کلید عمومی دارد که برای دریافت دارایی در اختیار سایرین قرار داده می‌شود. کلید خصوصی نیز تنها در اختیار خود کاربر است و به نوعی نقش امضای تراکنش را ایفا می‌کند. در این سیستم‌ها انتقال دارایی با سرعت بالا و هزینه کم انجام می‌شود.

معایب

تراکنش‌های رمز ارزها تقریبا بدون به اشتراک گذاشتن کوچکترین اطلاعاتی انجام می‌شوند. همین باعث شده تا رمزارزها به یک بستر مناسب برای کارهای غیرقانونی مثل پولشویی و فرار مالیاتی تبدیل شوند. البته توسعه دهندگان رمزارزها روی ناشناس ماندن هویت کاربران و تراکنش‌هایشان مانور زیادی می‌دهند؛ و از مزایای آن برای فعالان و افشاگرانی که ساکن کشورهای سرکوبگر هستند، سخن می‌گویند.

همه رمزارزها حریم خصوصی خوبی برای کاربرانشان ایجاد می‌کند ولی نه به یک اندازه. بیت کوین برای مثال یک انتخاب اشتباه برای انجام کارهای غیرقانونی است. چون به نظر می‌رسد که اف‌بی‌آی آمریکا موفق شده راهی برای ردیابی تراکنش‌های آن پیدا کند و تعدادی بازداشت نیز انجام داده است. رمزارزهایی دیگری چون دش (Dash)، زی کش (ZCash) و به خصوص مونرو (Monero) یک حریم خصوصی بسیار قوی برای کاربرانشان ایجاد می‌کنند و تاکنون خبری مبنی بر ردیابی تراکنش‌های این رمزارزها منتشر نشده است.

انتقادات وارد بر رمزارزها

 

به دلیل اینکه قیمت رمزارزها بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود و هم چنین به دلیل کمیاب بودنشان، نرخ تبدیل یک رمزارز به رمزارز دیگر می‌تواند به شدت تغییر پیدا کند.

برای مثال می‌توانیم سراغ بیت کوین برویم که فراز و نشیب بسیار زیادی داشته است؛ این رمزارز در دسامبر 2017 با قیمت 19000 دلار معامله می‌شد اما تنها طی چند ماه قیمت آن به 7000 دلار سقوط کرد. به همین دلیل است که عده‌ای از اقتصاددانان رمزارزها را به عنوان یک «چیز هیجان انگیزِ زودگذر» یا «حباب اقتصادی» به شمار می‌آورند.

نگرانی‌هایی مبنی بر عدم داشتن منشا مادی رمزارزهایی چون بیت کوین همواره مطرح می‌شود. علاوه بر این، تحقیقات نشان می‌دهد هزینه تولید یک بیت کوین که به مقداری بسیار زیادی انرژی نیاز دارد، مستقیما روی قیمت آن اثر خواهد گذاشت.

در رمزارزها سیستم‌های بلاک چین از امنیت بالایی برخوردارند ولی کیف پول‌ها و صرافی‌ها از خطر هک شدن در امان نیستند. در تاریخ ۱۰ ساله بیت کوین صرافی‌های بزرگی هک شدند و در مواردی بیش از میلیون‌ها دلار به سرقت رفته است.

با وجود همه‌ی این انتقادها همواره افراد زیادی به پتانسیل نهفته رمزارزها توجه می‌کنند. پتانسیل‌هایی مثل امکان مقاومت قیمتشان در برابر تورم، راحت‌تر بودن انتقال و تقسیم آن‌ها نسبت به فلزات گرانبها و مهم‌تر از همه، کنترل نشدن آن‌ها توسط بانک‌های مرکزی و دولت‌ها.