بلاک چین (Blockchain) یا زنجیره بلوکی به زبان ساده

بلاک چین (Blockchain) یک پیشرفت در تکنولوژی محسوب می‌شود که به عقیده بسیاری، نه تنها خدمات مالی، بلکه کسب و کارها و صنایع مختلف را در سطح جهان دگرگون خواهد کرد.

می‌توان از «بلاک چین» به عنوان یک دیتابیس (بانک اطلاعاتی-Database) پراکنده یاد کرد. دیتابیسی که دستگاه‌های ذخیره اطلاعاتش به یک پردازنده خاص متصل نیستند، مرکزی ندارد و یک کپی از آن در اختیار هر کاربر است. در این دیتابیس لیستی از اطلاعات به صورت مداوم ثبت می‌شود که «بلاک» (بلوک-Block) نام دارد. زمان و تاریخ هر بلاک در آن ثبت شده، و در هر کدام لینکی به بلاک قبلی وجود دارد.

کاربران می‌تواند بخش‌هایی از بلاک چین را ویرایش کند؛ اما فقط بخش‌هایی که کلیدهای خصوصی آن را دارند. تکنولوژی «رمزنگاری» (کریپتوگرافی- Cryptography) باعث می‌شود کپی هر فرد از بلاک چین و در واقع دیتابیس پراکنده، هماهنگ باشد و بماند.

طراحی بلاک چین‌ها آن‌ها را به دیتابیس‌هایی امن تبدیل می‌کند. این طراحی اولین بار در سال 2008 توسط ساتوشی ناکاموتو (نامی مستعار برای فرد یا افراد ناشناخته‌ای که بیت کوین و همچنین اولین بلاک چین را طراحی کرده‌اند) ارائه و سپس در ارز دیجیتالی بیت کوین گنجانده شد. بلاک چینِ بیت کوین را یک دفتر کل برای تمامی تراکنش‌ها در نظر بگیرید که در دسترس عموم است. بیت کوین با استفاده از سیستم بلاک چین، اولین رمزارز یا ارز دیجیتال بود که مشکل «هزینه‌های دوگانه» یا همان دوبار خرج کردن را حل کرد. به عبارتی دیگر جعل یا تکثیر بیت کوین غیر ممکن است.

امنیت بلاک چین در غیرمتمرکز بودن آن (=یک فرد، سازمان یا دولت آن را کنترل نمی‌کند؛ شبکه ای پراکنده) و استفاده از شبکه همتابه‌همتا (P2P=شبکه‌ای ساده و بدون واسطه که کارده و کارخواه را متصل می‌کند) است، و در نتیجه ما دیتابیسی داریم که به صورت غیرمتمرکز و اتوماتیک مدیریت می‌شود.

بلاک چین چگونه کار می‌کند؟

یک استعاره خوب برای بلاک چین «اینترنت ارزشمند» است. با استفاده از اینترنت، هر فرد می‌تواند یک سری اطلاعات را منتشر کرده و هر کس از هر کجای دنیا می‌تواند به آن دسترسی پیدا کند. بلاک چین این امکان را فراهم می‌سازد تا مقدار مورد نظرتان از هر چیزی را به هر جایی از دنیا که فایل بلاک چین در آن قابل دسترسی است، ارسال کنید. اما برای این کار ابتدا باید «کلید خصوصی خودتان»+ «کلید عمومی گیرنده» که با تکنولوژی رمزنگاری ساخته شده‌اند را داشته باشید، تا ویرایش بلاک‌هایی که متعلق به شماست و در نتیجه انجام انتقال امکان پذیر باشد. بنابراین با در اختیار داشتن کلید خصوصی خود و کلید عمومی فرد دیگر، می‌توانید مقداری از هر چیزی که در آن قسمت بلاک چین ذخیره شده را انتقال دهید.

اکنون اگر شبکه بیت کوین را در نظر بگیریم، کلید‌ها برای انتقال بلاک‌ها (که حاوی واحدهای ارزشمند هستند) استفاده می‌شوند. اینجا نقش بانک که همان ثبت تراکنش است، توسط بلاک چین ایفا می‌شود. یک نقش دیگر بلاک چین ایجاد امنیت و تشکیل نوعی هویت است؛‌ چون هیچ کس نمی‌تواند یک بلاک چین را بدون داشتن کلیدهای لازم (کلیدهای خصوصی شما و کلیدهای عمومی گیرنده) ویرایش کند، درخواست‌های ویرایشی که توسط این کلیدها تایید نشوند توسط شبکه رد خواهند شد. البته این کلیدها همانند ارزهای فیزیکی قابل سرقت هستند؛ ولی امن نگه داشتن چند خط کد کامپیوتری به صورت کلی ارزان‌تر تمام خواهد. (مثلا هزینه نگهداری طلا در بانک‌ها به مراتب بیشتر خواهد بود).

همه این موارد نشان می‌دهند که اکثر کاربردهای اصلی بانک، مانند تایید هویت برای جلوگیری از کلاهبرداری و ثبت تراکنش‌ها، با سرعت و دقت بیشتری توسط تکنولوژی بلاک چین قابل انجام است.

چرا بلاک چین مهم است؟

امروزه همه ما عادت کرده‌ایم اطلاعات را از طریق یک پلتفرم غیر متمرکز (اینترنت) به اشتراک بگذاریم. اما برای انتقال دارایی‌هایی مانند پول، حق مالکیت و… مجبوریم از روش‌های قدیمی استفاده کرده و به سراغ سازمان‌های متمرکزی مثل بانک‌ها و سرویس‌های دولتی برویم. حتی برای استفاده از سرویس ‌های پرداخت آنلاین مثل پی پال نیز اصولا به یک حساب بانکی یا کارت اعتباری نیاز است (اینجا بانک بین فرستنده و گیرنده قرار دارد=دلال).

یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌های تکنولوژی بلاک چین امکان حدف شخص سوم یا همان دلال از تراکنش‌هاست. بلاک چین می‌تواند دلال را حذف کند، چون ۳ نقش مهم را خودش به عهده می‌گیرد: ثبت تراکنش، مشخص کردن هویت و عقد قرارداد بین طرفین. ۳ نقشی که معمولا توسط سرویس‌های مالی ایفا می‌شوند.

البته این امکان پیامدهایی در سطح جهانی نیز به همراه خواهد داشت؛ چون سرویس‌های مالی بزرگترین بخش از سرمایه بازار جهانی را تشکیل می‌دهند. جایگزینی قسمت ناچیزی از این سرویس‌های مالی با بلاک چین، مشکلات فراوانی برای این سرویس‌ها ایجاد خواهد کرد اما در عین حال میزان کارآیی را نیز به شدت بالا خواهد آورد.

قرارداد هوشمند چیست؟

اما بگذارید تا کمی بیشتر در مورد نقش سوم بلاک چین توضیح دهیم: عقد قراردادها.

علاوه بر واحدهای ارزشمندی چون بیت کوین، می‌توان از بلاک چین برای ذخیره هر نوع اطلاعات دیجیتالی مانند یک کد کامپیوتری استفاده کرد. این کد می‌تواند به گونه‌ای نوشته شود که با وارد شدن کلیدها توسط یک سری اشخاص، عمل مورد نظر صورت گیرد. همین کد می‌تواند داده‌هایی را از منابع خارجی دریافت کند (قیمت سهام، وضعیت آب و هوا، اخبار روز و هر چیز دیگری که توسط یک کامپیوتر قابل پردازش است) و یک قرار داد بسازد که به هنگام فراهم شدن شرایط از پیش تعیین شده، به صورت اتوماتیک انجام خواهد شد.

این یک «قرارداد هوشمند» نامیده می‌شود که کاربردهای آن تقریبا نامحدود است. برای مثال می‌توان از قراردادهای هوشمند برای میزان دسترسی، به اشتراک گذاشتن و کپی گرفتن هر کاربر محدودیت ایجاد کرد. می‌توان با آن سیستم‌های رای گیری ساخت که امکان تقلب را از بین می‌برند. با این قراردادهای هوشمند حتی قابلیت انتشار اطلاعات غیر قابل سانسور نیز به وجود خواهد آمد.

پتانسیل تکنولوژی بلاک چین بسیار زیاد است و به عقیده بسیاری، در آینده‌ای نه چندان دور صنایع مختلف این تکنولوژی را به نحوی مورد استفاده قرار خواهند داد.